کپی‌رایت و استفاده از نرم‌افزار کرک‌شده و غیرقانونی در کانادا

بحث حقوق استفاده از نرم‌افزار، فیلم، موزیک، عکس، PDF و کلا محتوای دیجیتالی طبیعتا بحث خیلی مفصل و پر از جزئیاتی هست که من چند موردش رو اینجا توضیح میدم اما در آینده سعی میکنم یه مطلب کاملتر در موردش بنویسم. تمرکزم رو روی کانادا که بیشتر در موردش تحقیق کردم میذارم.

اول جواب کوتاه به چند تا سوال:

۱- آیا استفاده از محصولاتی که مشمول قانون کپی‌رایت هستن قانونیه؟ 

• خیر، قطعا غیرقانونیه و Piracy محسوب میشه مخصوصا اگر استفاده تجاری داشته باشه

۲- آیا میشه هارد و پک‌های DVD پر از فیلم و نرم‌افزار و PDF رو همراه خودم به کانادا بیارم؟

• افسر اداره مهاجرت و مرزبانی قانونا اجازه داره تمام محتوای دیجیتال شما رو بررسی کنه (هارد، موبایل، لپ‌تاپ و …) اما تقریبا هیچ‌وقت این اتفاق نمیفته چون هم راه‌های دورزدنش زیاده، و هم حجم دیتایی که داره وارد کشور میشه فوق‌العاده زیاده، و هم اینکه اثبات قانونی یا غیرقانونی بودنش در فرودگاه عملا مقدور نیست و کسی فرصت این کارا رو نداره! ولی محتوایی که از مصادیق جرایم سنگین هست مثل Child Abuse و تروریسم و … حساسیتش خیلی بیشتره.

۳- قیمت نرم‌افزار زیاد هست و به اون نیاز دارم. چه راه جایگزینی وجود داره؟

• اگر اون نرم‌افزار ابزار کسب درامد شماست، احتمالا قیمت اون کمتر از 1% درامدتون هست و مزایای خرید قانونی خیلی بیشتر از مشکلات استفاده غیرقانونی هست.
• ابزارهای رایگان آفلاین و آنلاین بسیار زیادی برای خیلی از کارها وجود داره. مثلا LiberOffice به جای Microsoft Office و یا GIMP و PhotoPea به جای Photoshop. ویندوز هم که روی همه لپ‌تاپ‌ها هست و یا با قیمت‌های بسیار پایین یا در حد رایگان به صورت قانونی پیدا میشه.

۴- آیا اگر از محتوای غیر قانونی استفاده کنم مشکلی واسم پیش میاد؟

• «بستگی داره! و در ادامه توضیح میدم»

میدونم که همه ما عادت داشتیم و حتی ناچار بودیم در ایران محصولات غیرارجینال استفاده کنیم یا حداقل 99.999% از مردم ایران حداقل یکبار این کار رو انجام دادن و این ناچاری یا به لحاظ اقتصادی، یا عدم‌دسترسی به راه‌های خرید قانونی محصول و یا به دلیل مسائل فرهنگی بوده. چند تا نکته هست که بد نیست مرورشون کنیم.
تقریبا تمام نرم‌افزارها هنگام نصب یا دانلود یا استفاده بخشی رو به نام EULA یا همون End User Licence Agreement رو دارن که موقع نصب حتی اسکرول هم نمیکنیم ببینیم چی نوشته و Agree رو میزنیم تا نصب بشه و احتمالا بعدشم یه Patch و Crack پشتش میزنیم و زیاد درگیر جزئیات حقوقیش نمیشیم! همینطور خیلی از وب‌سایت‌ها موقع ثبت‌نام یا استفاده، بخشی رو با نام ToS یا Term of Service دارن که موارد قانونی استفاده از خدماتشون رو به شما میگن. اینجا اولین مرحله‌ای هست که احتمالا اولین هشدار در مورد استفاده‌ی غیرقانونی از نرم‌افزار به شما داده میشه و شما آگاهانه اعلام میکنید که این قوانین رو می‌پذیرید! ©️
در مورد فیلم و نرم‌افزار و موزیک و عکس و متن هم به همین صورت هست ولی برای اینکه بحث زیاد پیچیده نشه تقریبا به همه‌ی اینها با یک رویکرد نگاه میکنیم.

صرفا یک نمونه‌ی خیلی مشهورش رو مثال میزنم: مثلا ویدئوهای یوتیوب صرفا برای Stream هست و دانلودشون اگر دکمه دانلود یا مجوز از خود یوتیوب یا نماینده‌ی قانونیشون نداشته باشید مجاز نیست.
ضمنا بعضی از نرم‌افزارها مادامی که برای مقاصد تجاری استفاده نشه و کاربرد شخصی یا آموزشی داشته باشه کاملا قانونیه. پس بهتره اول از همه قوانین استفاده از اون محصول رو بخونیم. لایسنس‌ها خیلی متنوع هستن و توضیح بیشتری نمیدم.

با این تفاسیر معمولا این دغدغه رو زمانی پیدا میکنیم که آگاهانه اطلاع داریم اون محصول رو داریم غیرقانونی استفاده میکنیم و میخوایم ببینیم چه بلاهایی در انتظارمونه! ⚖️

اساسا اگر نقض قانون در سطح وسیع انجام بشه و حتی همه انجام بدن، باز همچنان به معنی قانونی بودنش نیست بلکه امکان نظارت و اعمال قانون خیلی سخت میشه. مثلا در همین ایران هم قانون کپی‌رایت داریم، ولی شاید تعداد قانونی خرید یک سریال، فیلم یا موزیک کمتر از یک صدم تعداد واقعی منتشر شده اون باشه. این وضعیت برای کانادا یا جاهای دیگه دنیا هم در مورد موزیک و فیلم و نرم افزار و … با درصدی کم و زیادتر در همین شرایط قرار داره و تعداد موارد ارتکاب Piracy به شدت زیاده! یعنی اینقدر نقض قانون زیاد هست که عملا نظارت سخت میشه یا حتی اگر نظارت هم باشه، اعمال قانون تقریبا غیرممکنه و هزینه‌ی اعمال قانون ممکنه از سودش بیشتر بشه!

⚠️ همین ابتدای کار باید بگم که کانادا یکی از سخت‌گیرانه‌ترین قوانین رو در زمینه‌ی نقض قوانین کپی‌رایت یا Digital Piracy و Copyright infringement و دفاع از حقوق تولیدکننده رو داره!

معمولا در مواردی که نقض قانون گسترده هست کمپانی‌ها سعی میکنن به جای اعمال قانون و جریمه و شکایت و شکایت‌کشی از راه‌هایی استفاده کنن که خریدار رو به خرید و استفاده قانونی تشویق کنن. مثلا Netflix یا HBO یا Spotify یا نماوا و فیلمیو و … اینقدر قیمت‌ها رو پایین میارن و مشوق‌ها و جوایز و … رو زیاد میکنن که شما پیش خودت میگی خرید قانونی باصرفه‌تر هست و اینجوری درصد زیادی از استفاده‌های غیرقانونی رو کم میکنن و درامدشون رو هم یا از فروش مستقیم یا تبلیغات و … دارن و بیخیال اون درصد کاربر غیرقانونی با اینکه زیاد هم هست میشن یا گاهی هم با تکنولوژی‌های مختلف راه‌های استفاده‌ی غیرمجاز رو میبندن. مثلا استفاده از موزیک‌های کپی‌رایت‌دار روی ویدئوهایی که در یوتیوب یا اینستاگرام آپلود میکنید! یا به تازگی هم که خیلیا دارن میرن سمت سرویس‌های Cloud Based و در واقع اجاره‌ی نرم‌افزار که کلا داستان رو متحول کردن!

در مورد نرم‌افزار هم وضعیت به همین صورت هست. یعنی بیشتر مواقع میدونن دارید غیرقانونی استفاده میکنید ولی یا نمیتونن یا نمیخوان جلوی همه‌ی استفاده‌های غیرقانونی رو بگیرن!

معمولا شرکت‌های بزرگ حساسیتی روی استفاده‌های غیرقانونی برای کاربردهای شخصی یا کاربرهای خونگی ندارن و برای مصارف خاص مثل آکادمیک هم بر اساس استراتژی‌های مارکتینگ یا توافقنامه‌هایی که دارن آفرها و پروموشن‌های خاصی رو قرار میدن. مثلا شما وقتی در دانشگاه از بین انواع نرم‌افزارهای نقشه‌کشی میای و از اتوکد رایگان با لایسنس دانشگاه استفاده می‌کنی به احتمال بسیار زیاد بعدا هم برای استفاده در بیزنس خودتون و یا شرکتی که قراره شما رو استخدام کنه یک لایسنس قانونی خریداری میشه و در نهایت شرکت به سودش میرسه و در کنارش هم داره سهم بیشتری از بازار رو نصیب خودش میکنه!

اما در عوض حساسیت و نظارت بسیار شدیدی درباره استفاده‌ی غیرقانونی برای کاربردهای تجاری و شرکت‌ها، به‌ویژه شرکت‌های بزرگ وجود داره و با توجه به اینکه تعداد این نوع کاربرها به نسبت کاربرهای خانگی کمتر هست و ضرری هم که به تولیدکننده میزنه زیاد هست ردیابی و شکایت و پیگیری نقض کپی‌رایت راحت‌تر انجام میشه. مثلا شما شاید خیلی راحت از یوتیوب دانلود کنی و استفاده کنی ولی همون کلیپ رو اگه توی یه کنفرانس یا پرزنت یه محصول پخش کنی میتونه دردسر بشه.

جالبه که بدونید شرکت‌های حقوقی‌ای هستن که کلا وظیفشون پیدا کردن موارد تخلف کپی‌رایت، پیگیری قضایی و دریافت غرامت از شخص/شرکت متخلف هست و بعد اون غرامت دریافتی رو با مالک اصلی شریک میشن. (شر خری دیجیتال!)

یا مثلا برای یک پروژه‌ی تحقیقاتی یک نسخه از نرم‌افزاری رو استفاده می‌کردم که بعدا برای پرزنت و citation از ما خواسته شد که لایسنس اون رو هم با اینکه آکادمیک بود اعلام کنیم.

یا مواردی رو داشتیم که مشتری برای وب‌سایتش یه عکس از اینترنت پیدا کرده و بعدا به شرکت Hosting شکایت شده که این محتوا از روی سایتش حذف بشه وگرنه جریمه‌های سنگین و Suspend شدن سرویس یا شکایت رسمی رو در پی داره.

از اون طرف هم بعضی نرم‌افزارها ممکنه خیلی گرون‌باشن یا کاربردهای خاص داشته باشن و تعداد کاربرها کم باشن و تولیدکننده به شدت روی درامد حاصل از فروش محصولش حساب باز کرده باشه که احتمالش خیلی زیاده این موارد رو کامل پیگیری کنن و از شما شکایت بشه.

اینها رو گفتم که با اساس داستان بیشتر آشنا بشید و یه دید بهتر نسبت به کپی‌رایت پیدا کنید. در نهایت توصیه‌های من این هست:

1. اول که باید یه بازبینی در استفادمون از محصولات دیجیتال و نرم‌افزار داشته باشیم. قبول دارم که توی ایران واقعا نمیشد. اما در کانادا شرایط بهتر هست.
2. وقتی درامد دلاری دارید قیمت‌ها واقعا متعادل تر و معقول تر هست. فرض کنید در ایران ماهیانه 4 میلیون تومان درامد دارد. در کانادا هم مثلا ماهی 4000 دلار و حداقل 10 برابر ایران. یعنی اگر سرویس‌هایی که در ایران هست رو یک دهم کنیم میتونیم درک کنیم چنین هزینه‌هایی نسبت به درامد معمولا معقول و منصفانه هست! مثلا یک اشتراک ماهیانه‌ی 10 دلاری رو قاعدتا نباید بگیم میشه 100هزار تومن. بلکه معادل ماهی 10هزار تومن ایران (در زمان نوشتن این مطلب) هست! یا یک نرم افزار 1000 دلاری که ابزار اصلی کارمون هست، معادل 10 میلیون تومن نیست بلکه معادل 1 میلیون تومن هست. و شما وقتی ماهی 4 میلیون تومن درامد دارید قطعا میصرفه که درامد یک هفته خودتون رو برای خرید یک لایسنس احتمالا لایف‌تایم ارجینال با امکانات پشتیبانی و نگرانی نداشتن از انواع کرک‌ها و Patchهای واقعا خطرناکی که این روزا خیلی بیشتر شده هزینه کنید.
3. استفاده از محصولات جایگزین رو یادبگیریم. واسه خیلی از نرم‌افزارها رقبای Open Source و رایگان هم پیدا میشه که خیلی وقتا واقعا نیازی به نصب نسخه‌ی تجاری پیدا نمیکنید. مثلا اگه تا الان IDM رو واسه افزایش سرعت دانلود و بعد هم دانلود ویدئو نصب میکردین میتونید FDM که رایگان هست رو واسه دانلود نصب کنین و یه Extension هم روی Browser واسه دانلود Mediaهای وب‌سایت ها داشته باشین! یا اگه Photoshop رو برای Crop و Resize و این چیزا نصب کردید جدا از اینکه توهین به مقام شامخ این بزرگوار هست خیلی راحت میتونین از ابزارهای رایگان و سبک‌تر یا حتی تحت وب استفاده کنید!
4. خیلی وقت‌ها پروموشن‌ها و تخفیف‌های خوبی در بازار نرم‌افزار پیدا میشه. مخصوصا Cyber Monday که به شخصه خیلی خرید داشتم و نزدیک هم هست و عاااااالیه! اگر عجله‌ای ندارید از چنین فرصت‌هایی استفاده کنین.
5. لایسنس‌ها رو بر اساس نیازتون چک کنید و بخرید. ما در ایران اگه لایسنسمون کمتر از Enterprise و Ultimate و Professional و Business و اینا بود بهمون برمیخورد! خیلی وقت‌ها قیمت‌های بالا مربوط به ورژن‌هایی هست که امکاناتش بیش از حد نیازمون هست.
6. قوانین استفاده از نرم‌افزارها یا حتی سایت‌ها رو با اینکه کار به شدت کسالت‌آور و وقت‌گیری هست بخونید. حداقل برای محصولاتی که واستون اهمیت دارن.
7. خودتون رو به‌جای تولیدکننده محصول بذارید. نمیخوام نحوه‌ی این رفتار رو با کالای فیزیکی مقایسه کنم چون ماهیتا متفاوته، ولی یک مثال خیلی کوچک میزنم. فرض کنید سه ماه وقت گذاشتید و تنهایی یک کتابی رو ترجمه کردید که برای خیلی ها مفید هست و شاید تنها هزینه‌ای که کردید فقط زمانتون بوده. اگر کسی اون کتاب رو بدون اجازه‌ی شما استفاده کنه قطعا حس بدی خواهید داشت. مخصوصا اگر این کار در سطح وسیع انجام بشه و چیزی عاید شما نشه! تولید نرم‌افزار و فیلم و … هزینه‌های به مراتب بیشتر هست. حداقل خرید محصولات بیزنس‌های کوچک رو به دید حمایت از اونها نگاه کنید.

تا اینجا کار پس قطعا توصیه میکنم با ورود به کشور جدید و شرایط جدید فرهنگی و قانونی و برداشته شدن موانعی که تا الان داشتیم، رفتارمون رو هم تغییر بدیم. ولی اگر دیگه واقعا خیلی مشکل دارید و کلا دوست دارید یا مجبورید همچنان کرک شده استفاده کنید حداقل این موارد رو رعایت کنید:

• تا حد ممکن سعی کنید نرم‌افزار روی یک سیستم دیگه یا یه ماشین مجازی و بدون دسترسی به اینترنت یا با VPN استفاده کنید. بستن دسترسی نرم‌افزار با استفاده از فایروال همیشه به این راحتی‌ها نیست.
• موارد نقض کپی‌رایتتون در حد استفاده‌ی شخصی باشه و خیلی نگران شکایت و … نباشید. معمولا دفعات اول فقط Warning دریافت میکنید تا رفتارتونو اصلاح کنید!
• اگر هم دانلودکننده و مصرف کننده هستید حداقل آپلودکننده و پخش‌کننده نباشید چون اساسا جرم اصلی بیشتر متوجه منتشرکننده‌ی محصول کپی‌رایت‌دار هست. یکی از دلایل ممنوعیت تورنت در کانادا هم همین بحث آپلود مجددی هست که توی تورنت وجود داره.
• «جرم منصفانه» رو رعایت کنید! جوری نباشه که ISP کلا شما رو به عنوان یه فرد خلافکار بشناسه و واستون دردسر بشه. چون خیلی از دانلودها یا مصارف غیرقانونی رو یا خودشون یا از طریق گزارشاتی که شرکت‌ها بهشون میدن به خوبی اطلاع دارن.
• با هر چیزی شوخی میکنید و فکر میکنید خیلی مهم نیست، حداقل با آنتی‌ویروس و Internet Security و حتی سیستم‌عاملتون لطفا شوخی نکنید! سهل‌انگاری در این‌ها واقعا زندگی دیجیتالتون و حتی زندگی واقعیتون رو میتونه از اساس ویران کنه! ☠️
• حتما از افراد متخصص و آشنا با مسائل فنی و قانونی در حوزه‌ی IT و قوانین مرتبط با تکنولوژی حتما استفاده کنید و راهکارهای جایگزین و کم‌هزینه و قانونی رو پیدا کنید.

امیدوارم این توصیه‌ها تا حدودی پاسخ به بعضی ابهامات رو داده باشه. اگر سوال یا ابهامی در مورد مسایل مرتبط با فناوری اطلاعات و تکنولوژی و کامپیوتر در کانادا دارید از طریق گروه تلگرام «فناوری اطلاعات در کانادا» مطرح کنید.

https://t.me/joinchat/AUaeSkqdtle1w-0jeU-x9A

چنانچه عازم کانادا هستید این مطلب می‌تواند برای شما مفید باشد:

چک لیست لوازم و کارهای مورد نیاز پیش از مهاجرت به کانادا