این مطلب در بلاگفا نوشته شده بود و احتمال از بین رفتن این اطلاعات وجود دارد. به همین منظور یک نسخه از آن را اینجا کپی کردم. متاسفانه تصاویر آن موجود نیست.

متولد 1306 شیراز- از سن 12 سالگی به همراه برادران خویش به کوه می رفته است. در سال 1325 عازم تهران شده و به استخدام اداره فرهنگ آن روز در می آید و در آنجا نیز در باشگاه ورزشی نیرو و راستی به مدیریت منوچهر مهران در رشته کوهنوردی فعالیت می کند و 7 سال عضو این باشگاه بوده است و به قلل مختلف صعود کرده و از چند غار نیز بازدید نمود اولین دوره ای که گذرانده است در پس قلعه تهران به همراه آقای گیلان پور (دوره دیده شامونیکس فرانسه) که تازه به وطن مراجعت کرده بود و همراهی آقایان امیرحسین امیر فیض. فرخ رحمدل. جلیل کتیبه ای و محمد اعظمی با کوهنوردی فنی آشنایی پیدا کرد سپس در سال 1331 به شیراز آمده برنامه های کوهنوردی را از سر می گیرد همراهان وی در آن زمان حاج حسین معرفت- بهرام چهره نگار- سرتیپ امین اله کوثر- نادرآرا و جمعی دیگر که حدود 10 نفر می شدند کوهنوردی فنی را در شیراز با کمبود امکانات آن موقع ادامه داد.

در سال 1342 به همراه شادروان احمدزاهد و بهرام چهره نگار به قلل من بلان فرانسه و برای اولین بار از ایران به قله گروس گلوکنو اتریش صعود نمود سپس سال 1349 به قله فوجی یاما ژاپن صعود نمود که از کارهای شاخص ایشان به حساب می آید ایشان در مدت 60 سال کوهنوردی خود به کشورهایی چون فرانسه، انگلیس، چین، ژاپن، آمریکا، ایتالیا، آلمان، دانمارک، سوئیس، یونان، ترکیه، یوگسلاوی، بلغارستان، سوریه، عراق، مصر، اردن، عربستان، دبی، هندوستان، تایوان، سفر کرده و موزه ای کم نظیر از قبیل فسیل، سنگ چکنده، چکیده. جانوران و غیره جمع آوری نموده.

ایشان دو کتاب منتشر نموده که اولی در سال 1325 که سه بار به چاپ رسیده به نام کوهها و غارهای ایران و دیگری کتاب 60 سال خاطرات کوهنوردی که در سال 1384 به چاپ رسید.

ایشان در برنامه ای که در آن مرحوم علی اصغر اردوخانی به درون چاه قعله بندر سقوط می کند حضور داشته اند که این حادثه در سال 1331 در زمانی اتفاق می افتد که گروههایی از تهران به شیراز آمده و جهت دیدن مناطق مختلف مشغول اجرای برنامه بودند و مرحوم اردوخانی که عضو باشگاه نیرووراستی بود اولین کسی که به اصرار خودش وارد این چاه می شود.

در سال 1326 به همراه گروهی از باشگاه نیرو و راستی به سرپرستی منوچهر مهران به قله دماوند صعود کرد.

در سال 1329: از طرف گروه فوق به قلل سهند و سبلان صعود نمود.

سال 1331: پس از مراجعت به شیراز با بار علمی که از این سفر چند ساله به تهران داشت شروع به فعالیت در قالب سازمان کوهنوردی شیراز نمود که در آن سالها با مشکلاتی مواجه می شود از جمله با توجه به فعالیت حزب های سیاسی مختلف و حساسیت دولت بر روی کوهنوردان که غالباً از انسانهای روشنفکر بودند و افراد نظامی که به گفته ایشان به طور غیر محسوس جهت بررسی وضعیت فعالیت گروهها در این تشکیلات عضو می شدند اما به این علت که هدف آن فعالیت ها فقط ورزش بود این اعمال چندان اثر منفی بر روی گروه نداشت چنان که بر اثر این پیشرفت ها در سال 1335 کوهنوردان سراسر کشور به مدت 15 روز مهمان کوهنوردان شیرازی شدند.

در سال 1334 از جبهه غربی به دماوند صعود نمود، در این برنامه برای اولین بار کوهنوردان همزمان از چند جبهه این قلعه را صعود کردند. همچنین در این سال ایشان به همراه 14 نفر از اعضای گروه برای اولین بار از زندان سیاه چال فیروزآباد که چاهی است به عمق حدود 50 متر که عرض دهانه مکعب شکل آن حدود 40 متر است دیدن نمودند که از گروه ایشان آقای ناصر معارفی برای اولین بار وارد این چاه می شود.

سال 1335 برای نخستین بار از فارس از غار کله سنگ بازدید نمود که بقایای اسکلت زیادی در انتهای آن واقع بود در همین سال کلاس هایی کارآموزی در تهران و منطقه علم کوه برگزار گردید که ایشان به عنوان مربی در این کلاس حضور داشتند و در همان سال به قله تخت سلیمان صعود نمودند، در اواخر سال 35 از غار باغ صحرای لار دیدن نمودند (اولین بار) و غار تاروان خفر را نیز کشف و بازدید نمودند.

1339:کوهنوردان در آن سالها جدا از جنبه ورزشی از دیدن مسئولین وقت افراد ماجراجو. قوی و زبده نیز به حساب می آمدند. از آن جمله واقعی که در سال 39 برای کشف و بازرسی از غار فرمپشگان کوار جهت جستجوی آثار باستانی و گنج هایی که گفته می شد توسط دلالان بین المللی و غارتگران از این غار بیرون آورده شده و به فروش رسیده که ایشان به همراه دو نفر از وزارت آموزش و پرورش (فرهنگ سابق) از این غار بازدید نموده و موضوع را گزارش دادند پس از این ماجرا در اردیبهشت ماه همان سال در لارستان فارس زلزله ای وحشتناک رخ می دهد. که کوهنوردان شیرازی جهت کمک رسانی به این منطقه اعزام می شوند.

در سال 39 تیمی متشکل از آقایان معرفت، ایزدخواه، رفیعی، الحاق از مسیر شهرضا، سمیرم به این شهر می رسند و پیاده عازم رشته کوه دنا می شوند که به علت طولانی بودن و نبود جاده این مهم مسیر نمی شود و ناچار پس از تحمل مشکلات زیادی به شیراز بر می گردند. در این سال به همراه آقایان: وثوقی و ده بزرگی از جبهه شمالی به قله سبلان صعود می کنند.

1341 :اندازه گیری چاه مصنوعی پیرزن واقع در کوه سعدی به اندازه 142 متر توسط ایشان ورود به غار کان گوهر برای اولین بار به همراهی آقایان چهره نگار، وثوقی، لسان، صادقی، اشرفی پور که در این غار به اسکلت انسانی بر می خورند که سنگی بزرگ بر روی سینه ی او گذاشته بودند و جمجمه او را به موزه کوهنوردی منتقل می کنند. صعود به قلل مرکزی وشرقی دنا (6قله) در قالب برنامه ای 10 روزه در سال 1342 ایشان به همراه همنوردان خود آقایان احمد زاهد و بهرام چهره نگار راهی اروپا شده و قلل گلوس گلوکز اتریش و من بلان فرانسه را صعود می نمایند که با توجه به نبود امکانات و دشواری سفر در آن زمان تلاش ایشان قابل تقدیر است. البته این سفر غیر از صعود این قلل دستاوردهای دیگری نیز برای کوهنوردان شیرازی به همراه داشت از آن جمله تهیه وسایل جدید از کشورهای خارجی و مکاتبه با فروشندگان، انتقال تجربیات کسب شده و باز کردن و ساده تر کردن راهی جهت صعود به قلل برون مرزی را می توان نام برد به هر صورت ایشان فعالیت خود را در هیئت کوهنوردی شیراز ادامه داده تا جایی که یک سال بعد به همراه گروهی از کوهنوردان موفق به کشف 3 غار دیگر در استان شده و در سال 46 نیز اولین برنامه صعود به قلل دنا که شامل قلل مرکزی می شده است برنامه ریزی نموده و در تابستان همان سال برنامه مذکور را اجرا نموده و در حین برنامه موفق به کشف غار یخ دنا (به صورت اتفاقی) و غار پلنگ در شهرستان کمه می گردند.

در سال 1349 ایشان بار دیگر جهت صعود به یکی از قلل خارج از کشور راهی ژاپن می شوند و به قصد صعود به قله فوجی یاما ایران را ترک می کنند و پس از آشنایی با کوهنوردان معروف ژاپنی موفق به فتح قله پوشیده از برف فوجی یاما می شوند پس از آن طی سفری چند هفته ای به آمریکا- انگلیس دوباره به شیراز باز می گردند.آقای معرفت تا سال 1359 در شیراز ساکن بوده اند و پس از آن به علت مسائل کاری راهی اصفهان می گردند و همچنان در این شهر ساکن هستند، مسلما یاد و خاطره کوهنوردان شیراز و تلاش و کوشش آنان در پیشرفت این ورزش هرگز از یاد ایشان نخواهد رفت.

آقای بهرام جـاویـد

بهرام جاوید-1353- علم کوه

متولد سال 1316 شیراز می باشند و از نوجوانی به ورزش علاقه مند بودند، در سال 1332 به عضویت باشگاه جوانان شیراز که محل آن در اطراف بازار وکیل شیراز بود واقع بود در آمده فعالیت ورزشی خود را در رشته های باستانی آغاز می کند، در همین زمان به کوهنوردی علاقه مند شده و به همراه دوستان خود به کوههای اطراف شیراز صعود میکند و پس از فعالیت بیشتر در سال 1334 به همراه یکی از دوستان خویش به قله توچال صعود می نمایند که برای آنها بسیار لذت بخش بوده است تا آنجا که پس از بازگشت به شیراز به همراه 3 نفر از دوستان خویش دوباره راهی این قله می شوند که این برنامه ها با امکانات اولیه آن موقع اجرا می گشته است که از آن جمله است کوله پشتی های سنگین و کفش های نامناسب.

پس از ادامه فعالیت که عشق و علاقه فراوان باعث پیشرفت ایشان می گردد. بعد از یک وقفه 2 ساله که به علت اعزام به خدمت سربازی رخ می دهد دوباره فعالیت خود را آغاز می نمایند و در سال 1342 رسماً عضو باشگاه تاج می شود که سرپرستی آن به عهده مرحوم اسداله ایزدخواه بوده است، ایشان طی عضویت خود در آن گروه به اکثر قلل شاخص ایران صعود می کنند و در کلاس های متعددی که در تهران و شیراز برگزار می شد شرکت کرده و به موفقیت های قابل توجهی دست میابد، البته ایشان به رشته سنگنوردی علاقه زیادی داشته و در آن زمان در منطقه کفترک شیراز به تمرین و آموزش می پرداخت که پس از گذراندن دوره مربی گری کارآموزان زیادی را در گروه تاج(استقلال) تربیت می کنند که اکثراً به مربیان موفق استان تبدیل شده اند.

سوابق فنی و آموزشی:

شرکت در کلاس مربیگری به سرپرستی استاد جلیل کتیبه ای در سال 1350

شرکت در کلاس مربیگری درجه 3 به سرپرستی آقای ناصر رستمی در سال 1354

شرکت در کلاس مربیگری به سرپرستی آقای سب هاسیچکا از اتریش در سال 1356

برگزاری کلاس های متعدد کار آموزی در شیراز

حضور در اولین کنگره کوهنوردی شیراز – صعود به قله بیژن 3 دنا در سال 1343 و صعود به قله حوض دال در سال 1344 برای اولین بار همچنین در سال 1355 برنامه ای جهت باز دید غار علی صدر تدارک دیده شد که ایشان به کمک مرحوم رسول عارف یکی از شعب این غار را برای اولین بار بازدید نمودند.

تشکیل گروه کوهنوردی زاگرس که درزمان خود جزو گروههای فعال محسوب می شده است که شهید مجید رضا زاده (اولین شهید جامعه کوهنوردی فارس) عضو گروه ایشان بوده است

صعود به قللی چون:دماوند- علم کوه- سبلان- سهند- تفتان- شیرکوه- کرکس- سیالان- شانه کوه- خرسان- توچال- الوند- بل و اکثر قلل دنا

باز دید از اکثر غار های استان چون: تادوان- شفق- سیاه چال- قلعه قلات- شاپور و …

آقای حمید کامفیروزی

حمید کامفیروزی(ایستاده از چپ- نفر دوم)

متولد 1321،ایشان پس از پایان تحصیلات و اعزام به خدمت سربازی به عضویت آموزشگاه گروهبانی در می آیند، در همانجا دوره هایی را گذرانده و به سمت مربی آموزشگاه منسوب می شوند به همین دلیل جهت آموزش به نیروهای تحت امر خود آنها را به کوهستانهای اطراف برده و آموزش می دهند و به علت علاقه به عضویت هیئت کوهنوردی استان فارس در می آیند و شروع به فعالیت و اجرای برنامه می کنند در این زمان با همکاری آقایان کریم لسان- احمد معرفت- اصغر کریم پور و…… آموزش های سنگنوردی فرا گرفته به پیشرفت هایی دست می یابد. در همین زمان با باشگاه تاج آشنا شده و به عضویت آن نیز در می آید و در سال 1353 اقدام به تأسیس گروهی به نام تنسینگ می نماید که آقایان حمید صلاح و اصغر طباخ نیز در بدو تأسیس ایشان را همراهی می کنند. ایشان ضمن کسب تجربه به قللی چون دماوند- علم کوه – سهند و سبلان- زردکوه- دنا و ……. صعود می کنند همچنین به اعضای گروه خود که اکثراً دانشجویان دانشکده تربیت معلم بودند آموزش های سنگنوردی را در منطقه های برم دلک و کفترک شیراز می دادند.

آقای اسداله منصوری

ایشان از سن طفولیت به همراه پدر خویش در طبیعت و مناطق کوهستانی به گشت و گذار پرداخته و سعی می کردند که روزهای زیادی را در دامان پاک طبیعت بگذرانند گرچه به صورت حرفه ای کوهنوردی را دنبال نکردند اما در سال 1350 وارد هیئت کوهنوردی استان فارس شده، پس از عضویت در آن گروه به سمت دبیر منسوب می گردند که پس از یکسال با انجام رأی گیری جدید ریاست آن را عهده دار می شوند و 7 سال به بهترین شکل ممکن هیئت کوهنوردی را اداره می کنند البته در این مدت گروه کوهنوردی را نیز همراهی می کنند و به قللی نیز صعود کرده و از چند غار هم بازدید می نمایند اما نقش ایشان در منسجم کردن و نظم بخشیدن به امور دفتری هیئت بسیار مهمتر از سایر جنبه ها است. از اقدامات مهم ایشان می توان به نکات زیر اشاره کرد:

1-تشکیل هیئت مدیره منسجم و فعال در هیئت کوهنوردی

2- اخذ بودجه قابل توجه جهت خرید وسایل و تجهیز انبار

3- برقراری نظم و ترتیب خاص در حین اجرای برنامه ها

4- تشکیل کلاسهای مختلف جهت آموزش کوهنوردان

5-برپایی اولین کوهپیمایی عمومی در شیراز

6- مسئولیت 4 دوره اردوی کوهنوردی کشور

خانم پروین نوری بد

ایشان متولد سال 1325شیراز می باشند که فعالیت ورزشی خود را در باشگاه ورزشی جوانان و عضویت در تیم ژیمناستیک این باشگاه آغاز نموده، در همین حین با گروه کوهنوردی تاج آشنا شده و با این گروه برنامه های خود را اجرا می کندسپس در سال 1340ضمن آشنایی با هیئت کوهنوردی شیراز به عنوان یکی از اولین بانوان کوهنورد عضو آن گروه می شود،که در رشته سنگنوردی پیشرفت زیادی می کند،مربیان ایشان آقایان شاه قدمی و سلیمانی از مربیان چترباز شاغل در هوابرد شیراز بودند که همزمان آموزش چتربازی، راپل وعملیات نظامی را به ایشان می دادند،سپس برای آموزش های تکمیلی در همین زمینه سال 1346 راهی تهران می شود که در تهران نیز به عضویت باشگاه دماوند در آمده و زیر نظرآقایان فرخ رحمدل و ناصری آموزش های کوهنوردی را فرا می گیرند

پروین نوری بد- 1347- دریاچه سد کرج

تا سال 1350 در تهران مشغول فعالیت بوده سپس به شیراز باز می گردند، چون در زمان حضور خود در تهران گروهی را تحت عنوان گروه کوهنوردی سازمان دفاع غیر نظامی تأسیس کرده بودند پس از بازگشت نیز به همراه گروه کوهنوردی دانشگاه به سرپرستی مرحوم رسول عارف برنامه های مشترکی را اجرا نموده که شامل برنامه های آموزش سنگنوردی و صعود قلل بود که طی همین آموزش ها عده زیادی از بانوان علاقه مند را برای فعالیت در رشته کوهنوردی تشویق می کنند. ایشان تا سال 1357 به کوهنوردی و آموزش افراد مبتدی مشغول بوده سپس به علت مسائلی که در زمان انقلاب وجود داشت تا سال 1363 کوهنوردی را کنار گذاشته ولی دوباره در همان سال(1363) گروه آموزش و پرورش را راه اندازی کرده و بانوان زیادی عضو این گروه شدند، ایشان نقش بسزایی در حضور بانوان کوهنورد در گروههای کوهنوردی داشتند فعالیتهای دیگر نیز ایشان عبارتند از:

1- گذراندن دوره های کارآموزی مختلف در تهران بین سالهای 46 تا 50 در تهران و سپس آموزش به همنوردان خود در شیراز

2- صعود به اکثر قلل البرز مرکزی در زمان عضویت در باشگاه دماوند.

3- تشکیل گروه کوهنوردی سازمان دفاع غیرنظامی در تهران و غزال در شیراز

4- آموزش عده زیادی از بانوان خصوصاً در رشته سنگنوردی

5- بازدید از غارهای مختلف استان و صعود به قلل شاخص کشور.

آقای عزیز ندافر

عزیز ندافرد-کوه چنار مهارلو

مرحوم عزیز ندافرد متولد 1306می باشند ایشان نیز از پیشکسوتان کوهنوردی استان محسوب می شوند، با اینکه به صورت آزاد اقدام به کوهنوردی می کردند و عضو هیچ گروهی نبوده اند اما نقش بسزای ایشان در تربیت و آموزش نیروهای جوان بخصوص دانش آموزان غیر قابل انکار است،وی در قالب طرح شهید ماندگاری در سال1366 دانش آموزان مدارس ناحیه 3 شیراز را آموزش می دادند که اکثر کلاس های فنی خود را در کوه دراک تشکیل داده و در قالب همین طرح که چند سال ادامه داشت کارآموزان زیادی را تربیت نمودندکه چند تن از آنها هم اکنون از مربیان فعال شیراز محسوب می شوند.

مرحوم نداف در طی مدت فعالیت خود به بسیارب از قلل صعود نموده و علاقه ایشان به غار نوردی باعث شد چند غار زیبا را نبز کشف کنند که از آن جمله می توان به غار شفق در سیمکان فارس اشاره کرد.

کوه دراک – مرحوم ندافر در حال آموزش سنگنوردی به دانش آموزان

آقای خسرو حـمیدی

آقای محمد صادق(خسرو) حمیدی در سال 1318 در شیراز متولد شد، وی در زمان تحصیل تعطیلات آخر هفته را به همراه پدر خود که به کوهنوردی علاقه داشت سپری می کرد، همراهی با پدر جرقه های علاقه ایشان به این ورزش را شعله ور نمود و با اینکه ایشان در رشته های ورزشی دیگری چون: کشتی- دوچرخه سواری و باستانی فعال بودند اما کوهنوردی را به صورت حرفه ای ادامه داده و به عضویت باشگاه تاج در آمدند

که در همین حین همکاریهایی با هیئت کوهنوردی داشتند. ایشان پس از گذراندن دوره های کار آموزی متعدد موفق به دریافت حکم مربیگری خود شدند. اولین برنامه چند روزه ایشان پیاده روی انفرادی از کرج به رشت است که در سال 1344 اجرا شداین برنامه 5 روز به طول انجامید.

علاقه ایشان به رشته غارنوردی باعث شد تا با علاقه فراوان این رشته ورزشی را دنبال کند که نتیجه آن کشف 21 غار در کشور میباشد که اکثراً در استان فارس قرار دارد که کروکی آنها را به فدراسیون کوهنوردی ارسال نموده اند. از آن جمله است غار های :شاه نشین- دوسیران- کله سنگ ودنگزلو(که کشف این غار آبی چندین سال طول کشید) و….

اهم فعالیت های ایشان:

دارنده احکام مربیگری در رشته هایی چون کوهپیمایی-سنگنوردی- غارنوردی- برف و داوری صعودهای ورزشی

تشکیل گروه کوهنوردی پتروشیمی شیراز در سال 1344

صعود به قله دماونداز تمام مسیر ها

صعود به قله حوض دال در زمستان 1359 بدون استراحت در قالب برنامه 24 ساعته.

صعود به خط الراس مرکزی دنادر سال 1352 به همراه 9 نفر دیگر برای اولین بار

حمل لوح های یادبود به مناسبت های مختلف به قلل مرتفع استان

صعود به قلل شاخص کشور و همکاری در تهیه اولین نقشه رشته کوه دنا

سمت راست: خسرو حمیدی- سمت چپ: اسداله ایزدخواه

آقای اسداله ایزدخواه

مرحوم اسداله ایزخواه که از بنیانگذاران گروه استقلال(تاج سابق)به شمار می آیند که در واقع زندگی خود را وقف پیشرفت کوهنوردی فارس نمود چرا که از بدو تأسیس گروه سرپرستی آن را بر عهده می گیرد و با جذب نیروهای فعال و مدیریت مناسب گروه تاج را که پس از گروه هیئت کوهنوردی در سال 1337تشکیل می شود به یکی از گروههای پربار شیراز تبدیل می کنند به طوری که اکثر گروههایی که پس از تاج تأسیس می شوند توسط یکی از اعضای آن گروه بنیان نهاده می شود چرا که اعضای فعالی که زیر نظر ایشان آموزش می دیدند با حضور در کلاس های کارآموزی در شهرهای مختلف کشور به دانش روز دست میافتند ایشان تا سال 1358 سرپرستی گروه تاج را بر عهده داشتند و برنامه های بسیار مهم و باارزشی را اجرا نمودند

آقای رسول عـارف

مرحوم رسول عارف یکی از اعضای فعال هیئت و گروه تاج بوده اند ایشان متولد سال 1319 می باشند که علاقه، ابتکار و ذوق بیش از حد باعث می شود در رشته کوهنوردی پیشرفت زیادی کنند چنانکه در سال 1346 سرپرستی گروه کوهنوردی دانشگاه شیراز که تازه تأسیس شده بود را به عهده می گیرند اما همزمان با سایر کوهنوردان و گروهها نیز برنامه های خوبی را اجرا می کنند که در همین حین پس از گذراندن دوره های مختلف به آموزش نیز می پردازند و نقش مهمی در تربیت مربیان موفق استان داشته اند، عشق و علاقه بی پایان وی به طبیعت باعث می شود به اکثر قلل مرتفع کشور صعود کرده واز بسیاری از غارها بازدید به عمل آورند، وی در هیئت کوهنوردی استان مسئولیت های مختلفی را عهده دار بود. حمایت از برگزاری روز کوهنورد در استان از خدمات مهم و موثر ایشان به شمار می رود. کوهنوردی استان فارس مدیون خدمات ارزنده ایشان در تمام زمینه هاست،متاسفانه ایشان در آذر ماه 1387 پس از 14 سال دست و پنجه نرم کردن با بیماری دار فانی را وداع گفت.

مطالب بخش فوق آشنایی مختصری با تعدادی از پیشکسوتان کوهنوردی بود، مسلماً افراد زیادی به عناوین مختلف در شکل گیری- پیشرفت و حیات کوهنوردی استان نقش داشتند و تأثیر حرکات مثبت آنها کمتر از افراد ذکر شده نبوده است اما به دلایلی چون مسافرت، اقامت در سایر کشور ها و شهرها،نامشخص بودن آدرس دقیق و……. دریافت اطلاعات و انجام مصاحبه با آنها میسر نشد که اکنون جا دارد ضمن ذکر نام، از خدمات ارزنده آنها قدر دانی شود،از خداوند منان توفیق روزافزونشان را خواستاریم:

آقایان: بهمن ایزدی- جعفر مهندسی- جواد مباشر- کریم لقمانی- ابراهیم وظیفه و….

جاودان باد یاد و خاطره کوهنوردانی که روحشان به قله های ابدیت پرواز کرد

منـابـع و مـأخـذ

1- کتاب کوه ها و غارهای ایران ـ احمد معرفت

2- کتاب 60 سال خاطرات کوهنوردی ـ احمد معرفت

3- کتاب روزشمار تاریخ کوهنوردی و غار نوردی ایران – داود محمدی فر

4- www.overclouds.persianblog.ir

5- اداره کل حفاظت محیط زیست استان فارس

6- آرشیو هیئت کوهنوردی استان فارس

7- بولتن هیئت کوهنوردی شیراز-چاپ 1348

8- نشریه دنا-سازمان کوهنوردی شیراز- چاپ 1334

***

و با سپاس فراوان از آقایان: شهریار ایزدی- سعید شاهینی- بهرام جاوید- خسرو آرا- خسرو حمیدی- حمید کامفیروزی-کمال ندافر-کریم لسان و… که با در اختیار قراردادن عکس ها- مجلات-نشریات و اطلاعات با ارزش خود مطالب این نوشتار را پربار کردند.

تهیه و تدوین: امیرحسین نوری بد