بارها در رسانه‌ها، روزنامه‌ها، برنامه‌های پزشکی، شبکه‌های اجتماعی، جمع‌های دوستانه، گفتگوهای روزمره اجتماعی و خلاصه هر جا که صحبت از درد و بیماری و مشکلی باشد سخن از «خواص خوراکی‌ها» و «درمان‌های سنتی و گیاهی» می‌شود و سیل انواع تجویزهای ده‌ها میلیون نفر پزشک کشور به سوی شما سرازیر می‌گردد و البته جای هیچ تعجبی هم نیست که درمان 99.98٪ از بیماریهای باعلاج و لاعلاج جهان هم همگی در کف کوچه و خیابان‌های ما پیدا شود!
شاید یافتن دلیل پابرجا ماندن فرهنگ پذیرش بی‌چون و چرا و بدون تحقیق شایعه‌ها و خبرها در دوره اوج دانش و پیشرفت در ایران زیاد دشوار نباشد. باورهای سنتی و خرافه‌پرستی، نبود فرهنگ یا شرایط آسان کتاب‌خوانی، نبود دسترسی مناسب به فضای باز اطلاعاتی در اینترنت، تبلیغات سودجویان در فضای اینترنت و جامعه، آگاهی ندادن به عامه مردم از راه رسانه‌های همگانی مانند صداوسیما و حتی گاه پشتیبانی از مطالب کذب و خرافه و تعصب به کتاب‌ها و یافته‌های پیشینیان و تکیه بر دانش گذشتگان هر کدام به نوعی دسترسی به واقعیت‌ها را دشوار می‌سازد. در کنار این مسئله خوشبختانه در این سال‌ها تلاش‌هایی هم برای افزایش آگاهی‌های مردم و پیشگیری از گسترش شایعه‌ها در فضای مجازی صورت گرفته است که شاید شناخته شده ترین آنها فعالیت‌های صفحه ای فعال در شبکه‌های اجتماعی با نام ستاد مبارزه با چرندیات یا همان پایگاه اینترنتی گمانه باشد و حتی انگیزه بخش اصلی بنده در معرفی این مطلب هم بود تا شاید احساس کنم من هم شمع کوچکی در گوشه‌ای از این فضای تاریک روشن کرده ام. باعث افتخار خواهد بود که این مطلب نیز در اختیار خوانندگان پایگاه گمانه قرار گیرد.
علاقه شخصی به یافتن پاسخ چراهای گوناگون باعث شده بود تا در زمینه درمان خرده مشکلات فنی بدن از ریزش مو و کاهش وزن گرفته تا درمان بدخوابی و سردرد و سرماخوردگی و دل درد و … پای حرف‌ها و نسخه‌های جادویی پدر و مادر و مادربزرگ و عطاری و تجربه‌های دخترخاله و دوست پسرخاله و اینترنت و جناب پزشک تجربی و طبیب حاذق سنتی و پزشک متخصص و دیگران بنشینم و معمولا هم بشنوم که «چون گیاهیه امتحانش ضرری نداره» یا «درمان نداره و ارثیه» یا «فلان دارو هست که تا حدودی یا کامل کمک می‌کنه» و خلاصه چاره ای جز تست آنها نبود! بدیهی بود که با وجود درصد کمی از بازخوردهای مثبت از راه‌کارهای سنتی و گیاهی و در کنار هم قرار دادن با تجربه‌های شخصی خودم و با در نظر گرفتن هزینه، زمان، کارا بودن روش، بهداشتی بودن و سادگی انجام آن در نهایت با اختلاف زیاد به سود راه‌کارها و درمان‌های علمی و نوین رای میدادم. مسلما مشاهده و تجربه شخصی من به هیچ وجه ملاک درست بودن و تعمیم آن نیست اما برایم جای پرسش بود که دانش نوین پزشکی و کمپانی‌های بزرگ آرایشی و بهداشتی واقعا چرا به جای سال‌ها پژوهش و صرف هزینه در زمینه‌ی مثلا درمان ریزش مو از درمان‌های سنتی ایران و جهان مانند شستشو با آب ماست یا جوانه‌ی مخلوط خیار و جو استفاده نمی‌کنند!!!؟ یا مثلا مانند پازل‌های مهدکودک برای مشکلات هر عضو بدن دنبال شباهت آن عضو با لوبیا و گردو و هویج و خیارچنبر نمی‌گردند و اینقدر به خودشان سختی می‌دهند(+)!!
خانم Miriam Quick با همکاری یک تیم داده‌کاوی در پروژه‌ای که از سال 2010 آغاز شد به بررسی شواهد پزشکی مربوط به اثر بیش از 180 ماده غذایی طبیعی (تا این لحظه) از جمله میوه‌ها، سبزی‌ها، گیاهان، دانه‌ها و … که در باور بیشتر مردم خواص درمانی و کاربردهای پزشکی خاصی دارند به صورت کاملا علمی و با استناد به پژوهش‌های منتشر شده در ژورنال‌های معتبر پزشکی پرداخته تا درستی یا نادرستی این باورها را با یافته‌های پزشکی مقایسه کند و به باورها و افسانه‌های رایج و شایعه‌های گوناگون پیرامون آن پایان دهد. با توجه به اینکه فعالیت این تیم همچنان ادامه دارد و هر از چندگاه موارد تازه‌ای به این لیست اضافه می‌شود تلاش شد با ساختاری سازگار و قابل به روزرسانی با منبع اصلی نسبت به برگردان فارسی و تهیه این مطلب برای کاربران ایرانی و فارسی زبان اقدام شود. بنابراین چنانچه قصد بازنشر این مطلب را دارید حتما لینک این صفحه را هم قرار دهید تا بخش‌های دینامیک مطلب به همراه تازه ترین آپدیت برای خوانندگان قابل دسترس باشد. در ترجمه علمی و همچنین بررسی محتوای مطالب خانم دکتر سمیه رستمی نیز همکاری فراوانی با بنده داشتند که جا دارد از ایشان صمیمانه سپاسگزاری کنم.
پیش از ادامه چند نکته به ویژه برای دوستانی که مخالف یا منتقد هستند لازم به یادآوری است تا امکان تبادل دیدگاه‌ها در فضایی بهتر صورت پذیرد:
- فکر میکنم به جای اینکه بگوییم «علم کامل نیست و اینها اعتبار ندارد» بهتر است یافته‌ها و روش علم را با یافته‌های خودمان یا باورهای سنتی مقایسه کنیم و هر کدام با ارائه شواهد و مدارک بهتر عقلانی تر و درست تر بود را بپذیریم.
- بزرگان بسیاری در زمینه طب و پزشکی در تاریخ ایران، یونان و بسیاری کشورهای دیگر زیسته و همه آنها بدون شک در پیشبرد دانش نقش بنیادی داشته اند و جامعه علمی هم مسلما به آثار و کتاب‌های آنها دسترسی داشته و از آنها بهره برده است. اما مهم این است که در گذشته درجا نزنیم.
- تقریبا همه موارد به منابع بسیار معتبر علمی و پزشکی مانند «کتابخانه ملی پزشکی ایالات متحده آمریکا (United States National Library of Medicine)» و … ارجاع داده شده است. اگر ادعا و یافته‌های شما در تضاد با آن منابع می‌باشد صرفا به بیان انتقاد در بخش دیدگاه‌های این مطلب بسنده نکنید. در عوض پیشنهاد میکنم حتما در قالب یک مقاله علمی گفته‌های خود را منتشر کنید تا علاوه بر پربار کردن پیشینه پژوهشی خود گام مهمی هم در کمک به پیشرفت علم پزشکی جهان بردارید.
- متاسفانه بسیاری از گیاهان و داروهای سنتی رایج در ایران به دلیل بومی بودن در پژوهش‌های این پزشکان نیامده است و یا شاید از دید تیم گردآوری کننده پنهان مانده است. بنابراین از پزشکان و پژوهشگرانی که یافته‌های علمی مستند به صورت مقالات آکادمیک منتشر شده در زمینه بررسی ادعای تاثیر یا حتی بی تاثیری داروها و طب سنتی بر موارد خاص دارند خواهشمند است با بنده و یا تیم گردآوری کننده اصلی در میان بگذارند تا حتما به این لیست اضافه شود.
لازم به ذکر است که به روزرسانی و ترجمه این لیست به صورت ترکیبی و همزمان انسان و ماشین (گوگل) به صورت خودکار انجام می‌شود.
چگونگی نمایش اطلاعات در جدول به صورت خلاصه این چنین است:
- نام اصلی و نام فارسی محصول در ستونهای اول
- ستونD: وزن شواهد موجود از اثر بخشی آن ماده در موردی که ادعا شده است. 0=قرمز، بی تاثیر و بی ربط 3=زرد، جای بحث دارد 6=سبز، تاثیرگذاری کاملا اثبات شده
- ستون E و F زمینه کاربردی به باور عمومی یا شایعه
- لینک منبع، توضیحات، متد پژوهشی و دیگر اطلاعات در ستونهای بعد آمده است
- جزئیات بیشتر در زمینه شیوه گردآوری و محاسبه وزن‌ها را در منبع اصلی در پایین صفحه بخوانید
جدول زیر را به صورت کامل و تمام صفحه در این لینک ببینید: http://bit.ly/superfoods-fa
https://docs.google.com/spreadsheets/d/1AYKZY6DSauwlQgTw1UJ5Zv3BU6meQsjaDfwpe-ohKaQ/edit#gid=423081293
برای تهیه این کار حتی در حد ترجمه نیز زحمت و وقت صرف شده است. خواهشمند است بدون منبع از مطالب استفاده نکنید.
منبع برای اطلاعات بیشتر:
http://www.informationisbeautiful.net/2013/snake-oil-superfoods/
تهیه کنندگان بخش فارسی:
آرمین کامفیروزی و دکتر سمیه رستمی